Το Σύνταγμα είναι ο Καταστατικός Χάρτης της Πολιτείας. Αποτύπωμα και επιβεβαίωση της ύπαρξής της. Στον πυρήνα του το Σύνταγμα είναι πηγή δημοκρατίας, φιλοσοφίας, αλλά και φαντασίας. Διδάσκει και ενυπάρχει στους θεμελιωδέστερους κανόνες πολιτισμού για τη συνολική κοινωνική συμβίωση και άσκηση πολιτικής.
Εξίσου σημαντική εκ των πραγμάτων είναι και κάθε διαδικασία αναθεώρησής του. Ανάλογα με το εύρος και το περιεχόμενό της, που μπορεί να απηχεί ακόμα και μια επαναστατική εξέλιξη των πραγμάτων , η αρμόδια Βουλή χαρακτηρίζεται ως Αναθεωρητική ή Συντακτική. Σε κάθε περίπτωση, κάθε σχετική πρωτοβουλία, ως αποτέλεσμα ή προάγγελος εξελίξεων, σηματοδοτεί ένα κομβικό σημείο, έναν σταθμό, στην Ιστορία του Κράτους. Και δεν μπορεί να παίρνεται αψήφιστα. Ούτε να εξυπηρετεί επικοινωνιακές ή άλλες σκοπιμότητες.
Αυτά σε επίπεδο αρχής. Ως προς την ουσία η εδώ και καιρό αναγγελθείσα διαδικασία Αναθεώρησης, υλοποιείται σε μια χρονική συγκυρία, που ‘αλλάζει’ σε επίπεδο προθέσεων τουλάχιστον και κυβερνητικών στοχεύσεων, την ατζέντα. Πολιτική επιλογή που εκφράζει και το σχετικό προνόμιο της εξουσίας. Και θέτει αντίστοιχα το πλαίσιο της όποιας καλόπιστης αξιολόγησης.
Σε επίπεδο τροπολογιών και προτάσεων υπάρχει άφθονο ‘υλικό’ μελέτης και επιχειρηματολογίας. Δύο είναι οι καίριες θεματικές στις οποίες η αναθεώρηση κατατείνει. Στον επαναπροσδιορισμό από τη μια των σχέσεων του Κράτους με την Ορθόδοξη πίστη, με συναφή παράμετρο και την αναφορά στον ρόλο της Οικογένειας και από την άλλη στη διαδικασία εκλογής του Προέδρου της Δημοκρατίας.
Η πρώτη θεματική φαίνεται να αντιστρατεύεται αυτή τούτη τη σημασία και την αναγκαιότητα της Αναθεώρησης. Με την προτεινόμενη ‘ουδετεροποίηση’ του Κράτους έναντι της Ορθόδοξης Πίστης, δεν επιτυγχάνεται οποιαδήποτε ευθυγράμμιση ως προς τις τάσεις και τις αλλαγές στα δηλωμένα θρησκευτικά πιστεύω των Ελλήνων. Ουδείς αμφισβητεί ότι η καταλυτικά συντριπτική πλειοψηφία των πολιτών είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Κατά τούτο η αναθεώρηση αυτής της πραγματικότητας, χωρίς πραγματικό υπόβαθρο, μόνο εικονική είναι. Συνιστά εκ τούτου στρέβλωση. Και τα στρεβλά θεμέλια, ως προς το Οικοδόμημα της Πολιτείας, όπως είναι το Σύνταγμα, μόνο ασφαλή δεν είναι. Σε μια εποχή μάλιστα που λαοί και κράτη αμφισβητούν ιδεολογίες και αναζητούν στίγμα προσδιορισμού και κώδικες αρχών. Και σε μια εποχή που χρειάζεται ισχυρό πολιτισμικό αντίδοτο απέναντι στις θρησκευτικές εξαλλοσύνες και τη βία του ριζοσπαστισμού.
Σε σχέση με την εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας είναι ορθή η απεμπλοκή του από τον βίο της Βουλής και συνακόλουθα την ομαλή λειτουργία της Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας. Υπηρετεί το δίχως άλλο το Πολίτευμα. Αντίστοιχα δεν πρέπει να ‘τρομάζει’ η αυξημένη νομιμοποίησή του στο ενδεχόμενο απευθείας εκλογής του από τον λαό. Κατά τούτο είναι χρήσιμο να αξιολογηθούν τα διδάγματα από τη λειτουργία κραταιών αλλά και επιτυχημένων κρατών, όπου κατά κανόνα ο Πρόεδρος είναι η έκφραση της εκτελεστικής εξουσίας. Πρώτο και κύριο μεταξύ αυτών οι ΗΠΑ. Μοντέλο πάνω στο οποίο έχει οικοδομηθεί και λειτουργεί ένα Ομόσπονδο Κράτος, η αδιαμφισβήτητη υπερδύναμη. Στη Γηραιά Ήπειρο η κοιτίδα της σύγχρονης αστικής κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, η Γαλλία, πορεύεται και πρωταγωνιστεί με τον Πρόεδρό της. Αλλά και στα της οικογένειάς μας, η Κυπριακή Δημοκρατία, επιβίωσε και πετυχαίνει μέσα από τη λειτουργία ενός ισχυρού και με διάρκεια κρατικού μηχανισμού, στην κορυφή του οποίου είναι ο Πρόεδρος. Και δεν εξαρτάται από κοινοβουλευτικά παζάρια, τήρηση κακώς νοούμενων ισορροπιών και επαρχιώτικους βυζαντινισμούς. Αυτή εξάλλου η ανάγκη για απερίσπαστη παραγωγή κυβερνητικού έργου, είναι που κατά καιρούς ωθεί σε ψελλίσματα για ασυμβίβαστο Υπουργού και Βουλευτή και ‘απεξάρτηση’ από το λεγόμενο ‘πολιτικό κόστος’. Είναι καιρός η πικρή εμπειρία να μετουσιωθεί σε πράξη και σε αναζήτηση λειτουργικότερων μοντέλων διακυβέρνησης.
Η αναθεωρητική διαδικασία απέφυγε να επεκταθεί σε θέματα που σηματοδοτούν κατανόηση των σημείων των καιρών. Πρώτο μεταξύ αυτών το ζήτημα των νέων τεχνολογιών και ειδικότερα της τεχνητής νοημοσύνης. Μέσα σε μια εκκολαπτόμενη σχετική κοσμογονία, το Ελληνικό Σύνταγμα πρέπει να αφουγκραστεί τις νέες τάσεις και προκλήσεις και να περιλαμβάνει σχετική αναφορά. Το έχει κάνει και ορθώς σε άλλες θεματικές, όπως αυτές των κοινωνικών δικαιωμάτων. Σε επίπεδο πάντα καταστατικής διακήρυξης.
Απέφυγε επίσης; για ιδεοληπτικούς λόγους και την αναθεώρηση του περίφημου άρθρου 16 περί ιδρύσεως μη κρατικών πανεπιστημιακών ιδρυμάτων. Έτσι η Ελλάδα θα εξακολουθήσει να είναι η μοναδική χώρα στον κόσμο που αρνείται την τριτοβάθμια ιδιωτική εκπαίδευση και ζημιώνεται διπλά, αφενός από τον εκπατρισμό χιλιάδων Ελλήνων φοιτητών σε ιδιωτικά πανεπιστήμια του εξωτερικού, αφετέρου δε από την έλλειψη δυνατότητας προσέλκυσης αλλοδαπών φοιτητών και απόκτηση εν δυνάμει Φιλελλήνων.
Το Σύνταγμα εξάλλου δεν είναι πανάκεια. Θέτει τις προτεραιότητες και τις κατευθύνσεις. Δεν είναι δόκιμο να τις αγνοεί. Ιδίως μετά την Αναθεώρησή του.
