Οι επιδημικές εστίες και οι μαζικοί έλεγχοι για τον ιό – Όπλα πρώτης γραμμής ο μοριακός έλεγχος και η ιχνηλάτηση
Σε μία νέα, και πάλι αχαρτογράφητη εν πολλοίς, πραγματικότητα εισέρχεται από σήμερα η χώρα, καθώς ξεκινά η αποκλιμάκωση των περιοριστικών μέτρων της πανδημίας. Έπειτα από περίπου δύο μήνες καραντίνας, αίρεται ο βασικός περιορισμός των μετακινήσεων και σταδιακά μπαίνουν σε λειτουργία η αγορά, τα σχολεία, ο αθλητισμός, η εστίαση, ο τουρισμός. Παράλληλα, αρχίζει ο διευρυμένος έλεγχος ανίχνευσης του ιού στον πληθυσμό, με τις πρώτες κινητές ομάδες του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) να ξεκινούν τις διαδρομές τους. Οι τέσσερις πρώτες θα βρίσκονται σήμερα το μεσημέρι στο 2ο ΚΑΠΗ Γαλατσίου.
Χθες καταγράφηκαν μόλις έξι νέα κρούσματα, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό στα 2.632. Οι διασωληνωμένοι ασθενείς ήταν 37 και καταγράφηκε ο θάνατος μιας ασθενούς στο ΝΙΜΤΣ – συνολικά τα θύματα του κορωνοϊού είναι 146. Ωστόσο, όποιο σενάριο, καλό ή λιγότερο καλό για τον αριθμό των κρουσμάτων κι αν ξετυλιχθεί το επόμενο διάστημα, επιστήμονες και κυβέρνηση θα παραμείνουν σε κατάσταση συναγερμού.
Ξέρουν πως δεν είναι γνωστή η πορεία που πρέπει να διανυθεί και πως δεν υπάρχει κάποιος οδηγός για να συμβουλευθούν ούτε στο ξεκίνημα της διαδρομής ούτε στη συνέχισή της. Στον «εξοπλισμό» τους για αυτήν την πορεία κουβαλούν την εμπειρία των τελευταίων δύο μηνών, τις επιστημονικές γνώσεις και τις επιχειρησιακές δυνατότητες του κρατικού μηχανισμού.
Το μόνο βέβαιο είναι πως στη νέα καθημερινότητα καθιερώνονται νέες συνήθειες και νέος τρόπος δημόσιας συμπεριφοράς για όλους. Το τρίπτυχο της φυσικής απόστασης, της υποχρεωτικής κατά περίπτωση χρήσης μάσκας και της υγιεινής χεριών-προσώπου γίνεται το βασικό όπλο για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού SARS-COV-2.
«Βαδίζουμε πολύ προσεκτικά και με συγκεκριμένα βήματα άρσης των μέτρων. Η σταδιακή αποκλιμάκωση των μέτρων θα μας δώσει τον χρόνο να αξιολογήσουμε τη θετική επίδραση κάθε απόφασης στη μείωση της επιδημίας. Στόχος είναι να επανεξετάζεται κάθε μέτρο ανά μία-δύο εβδομάδες» εξηγεί ο κ. Δημήτρης Παρασκευής, αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας – Προληπτικής Ιατρικής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθήνας.
Πυξίδα σε αυτή τη δίμηνη – σε πρώτη φάση- πορεία θα είναι ο δείκτης μετάδοσης του ιού, R0, γνωστός και ως πραγματικός αριθμός αναπαραγωγής της νόσου, που υπολογίζει σε πόσους ανθρώπους μεταδίδει κατά μέσο όρο τον ιό ένα μολυσμένο άτομο. Είναι χαρακτηριστικό ότι στην τελευταία ενημέρωση ο εκπρόσωπος του υπουργείου Υγείας για τον κορωνοϊό, καθηγητής Παθολογίας-Λοιμωξιολογίας, κ. Σωτήρης Τσιόδρας είπε πως παρακολουθεί με αγωνία τον δείκτη R0 στη Γερμανία, η οποία έχει ξεκινήσει την έξοδο από το lockdown πριν από μερικές ημέρες – μετά τη χαλάρωση των μέτρων στη Γερμανία ο δείκτης σημείωσε άνοδο, αλλά διατηρείται κάτω του 1.
«Στην Ελλάδα ο δείκτης αυτός, δείκτης μετάδοσης του κορωνοϊού βρίσκεται σήμερα κάτω από το 1, στο 0,6. Στόχος είναι ο δείκτης R0 να παραμείνει κάτω από το 1. Όσο ο δείκτης κινείται μέχρι το 1, είμαστε σε ασφαλή ύδατα. Αν το R0 είναι μεγαλύτερο του 1, τότε ο ιός μπορεί να προκαλέσει επιδημία, ενώ αν το R0 είναι μικρότερο του 1 η πιθανότητα να συμβεί επιδημία είναι εξαιρετικά μικρή» λέει ο κ. Παρασκευής, εξηγώντας ουσιαστικά γιατί οι επιστήμονες θα έχουν πραγματικά το βλέμμα τους στραμμένο στον συγκεκριμένο δείκτη.
Τα σενάρια της επόμενης φάσης
Οι ειδικοί τονίζουν συνεχώς πως πρόκειται για μία πρωτόγνωρη κατάσταση εν μέσω της οποίας ωστόσο καλούνται να καταρτίσουν σχέδιο και να προδιαγράψουν με όσα δεδομένα μπορεί να έχουν στη διάθεσή τους την πορεία εξόδου της χώρας από τα μέτρα της πανδημίας. Παραπέμπουν επίσης στην περιγραφή αυτής της πορείας που είχε κάνει ο επικεφαλής της Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων όταν είχε παραλληλίσει την πορεία της χώρας με την οδήγηση σε έναν δρόμο σε πολλές στροφές, ανηφόρες και γενικά δύσκολα σημεία στη διάρκειά της.
«Η αποκλιμάκωση θα γίνει σε στάδια, έτσι ώστε να μπορούμε να μετράμε σε κάθε στάδιο τις επιπτώσεις του προηγούμενου. Δηλαδή, εάν η αύξηση των εισαγωγών στα νοσοκομεία και στις ΜΕΘ είναι μικρή, τότε μπορούμε να προχωράμε με εμπιστοσύνη στο μέτρο που αποσύρθηκε. Εάν είναι μεγάλη και δημιουργεί πίεση στο σύστημα υγείας, τότε το μέτρο που αποκλιμακώθηκε μπορεί να επανέλθει και έναντι αυτού να δοκιμαστεί κάποιο άλλο» εξηγεί ο καθηγητής του LSE, εκπρόσωπος της Ελλάδας για τον κορωνοϊό σε διεθνείς οργανισμούς, κ. Ηλίας Μόσιαλος.
Σε ό,τι αφορά τον δείκτη R0, είναι προφανές πως το καλό σενάριο είναι να παραμείνει κάτω από το 1. «Ακόμη κι αν αρχίσει να ανεβαίνει από το 0,6 προς τα πάνω, φτάνοντας πχ το 0,9, και πάλι θα μπορούμε να είμαστε αισιόδοξοι για την κυκλοφορία του κορωνοϊού» λέει ο κ. Παρασκευής.
Η διατήρηση του δείκτη κάτω από 1 πρακτικά σημαίνει πως θα συνεχίζεται με ολοένα και πιο σταθερά βήματα η πορεία, δηλαδή θα αίρονται αποφασιστικά οι περιορισμοί καθώς θα παγιώνεται εβδομάδα με την εβδομάδα η μείωση της κυκλοφορίας του ιού.
Πρέπει να σημειωθεί πως στο καλό, στο ευκταίο για όλους μας σενάριο οι ειδικοί θεωρούν πως πιθανότατα θα έχουν σύμμαχο τον καιρό. Σχεδόν όλοι οι αναπνευστικοί ιοί, μεταξύ των οποίων είναι και ο SARS-COV-2, είναι εποχικοί. Εκτιμούν δηλαδή πως λόγω της αύξησης της θερμοκρασίας θα μειωθεί σημαντικά η κυκλοφορία του νέου κορωνοϊού, κάτι που αναμένεται να αποτυπωθεί με πιο σαφή τρόπο στις αρχές Ιουνίου. Τα μέχρι τώρα δεδομένα των μελετών που έχουν γίνει συνηγορούν σε αυτό, ωστόσο οι ειδικοί περιμένουν να δουν τη συμπεριφορά του κορωνοϊού και σε πραγματικές συνθήκες.
Το «κακό» σενάριο είναι να καταγραφεί σταδιακή άνοδος του R0 και μάλιστα σε σύντομο χρονικό διάστημα, μέσα στις πρώτες δύο εβδομάδες. «Αν ο δείκτης φτάσει σύντομα στο 1, προφανώς θα μας βάλει σε σκέψεις. Θα εξετάσουμε και το μέτρο που έχει αρθεί και θα αξιολογήσουμε πως επέδρασε στην άνοδο του δείκτη μετάδοσης. Ωστόσο, αντιλαμβανόμαστε όλοι πως πρόκειται για ένα πολυπαραγοντικό σύστημα, που εξαρτάται κυρίως από την ανθρώπινη συμπεριφορά» λέει ο κ. Παρασκευής.
Αναφορικά με το «κακό» σενάριο να ανέβει ο δείκτης ο κ. Τσιόδρας είπε κατά την τελευταία ενημέρωση πως «αν δούμε τον δείκτη να ανεβαίνει σταδιακά, φυσικά και τα πρώτα μέτρα που θα επανέλθουν θα είναι τα μέτρα που αφορούν τις μαζικές συγκεντρώσεις ή το λιανεμπόριο».
Σε μία υπόθεση εργασίας λοιπόν όπου ο δείκτης κινείται ανοδικά μέχρι τις 18 με 20 Μαϊου, δηλαδή δύο εβδομάδες μετά την πρώτη άρση μέτρων, η Επιτροπή πιθανότατα θα εισηγηθεί εκ νέου κλείσιμο καταστημάτων λιανεμπορίου. Και θα πρόκειται για μία εισήγηση που είναι προφανές πως θα μεταθέτει χρονικά όλο το πλάνο της άρσης των μέτρων.
Σε ό,τι αφορά τα σχολεία οι ειδικοί εμφανίζονται καθησυχαστικοί εκτιμώντας πως εάν τηρηθούν τα μέτρα ασφαλείας δεν θα υπάρξουν επιδημικές εξάρσεις στη σχολική κοινότητα. Ο συγχρωτισμός εφόσον γίνεται με τα μέτρα ασφαλείας ελαχιστοποιεί τη μετάδοση επαναλαμβάνουν. Κάποιοι ειδικοί μάλιστα επικαλούνται το θετικό παράδειγμα των εργαζομένων στο μεγαλύτερο νοσοκομείο της Αττικής, στον Ευαγγελισμό, όπου παρά τη διαχείριση εκατοντάδων ασθενών με λοίμωξη Covid-19 δεν έχει καταγραφεί κανένα περιστατικό λοίμωξης ή θετικού στον ιό ατόμου ανάμεσα στους εργαζόμενους.
Εννοείται πως ακόμη πιο μελανό -αλλά και μακρινό κατά τους ειδικούς- σενάριο να σκαρφαλώσει ο δείκτης R0 πάνω από το 1 στη χώρα μας και να συνεχίσει να κινείται ανοδικά μεταφράζεται σε πλέγμα μέτρων εκ νέου.
Οι επιδημικές εστίες και οι μαζικοί έλεγχοι για τον ιό
Εκτός από τον συγκεκριμένο δείκτη, οι επιστήμονες θα παρακολουθούν και τις τοπικές επιδημίες, αυτές δηλαδή σε κλειστούς πληθυσμούς οι οποίες έδωσαν έντονο στίγμα περί τα μέσα Απριλίου – αναφέρονται οι επιδημικές εστίες σε πληθυσμούς Ρομά, προσφύγων, δομών ηλικιωμένων και νεφροπαθών. «Η απόκριση στην επιδημία δεν είναι συνολική, είναι σε πολλές της διαστάσεις τοπική. Άρα μια τοπική διασπορά άνω του αναμενομένου σε μια περιοχή της χώρας, θα οδηγήσει πιθανώς σε ένα lockdown σε αυτή την περιοχή και μόνο» εξήγησε ο κ. Τσιόδρας και πρόσθεσε πως «θα υπάρχουν ζώνες οι οποίες θα είναι πιο ελεύθερες από τη νόσο και ζώνες στις οποίες θα υπάρχει η ανάγκη να υπάρξει μια επαγρύπνηση, μια περαιτέρω παρέμβαση».
Είναι ενδεικτικό ότι τις τελευταίες ημέρες πραγματοποιήθηκε μπαράζ δειγματοληπτικών ελέγχων από συνεργεία του Εθνικού Οργανισμού Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) και της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας σε κλειστές δομές με ευάλωτους πληθυσμούς. Ενδεικτικά, ελέγχθηκαν ομάδες πληθυσμού στο Γηροκομείο Αθηνών, το Κέντρο Βρεφών Μητέρα, στη δομή μεταβατικής φιλοξενίας αστέγων χρηστών, στο Κέντρο φιλοξενίας στα Οινόφυτα, στο Καρέλειο Ίδρυμα, στο Κοινωνικό ΕΚΑΒ Αγίου Ιωάννη Ρέντη, στην Παιδούπολη Αγίου Ανδρέα και στην Παιδούπολη Αγία Βαρβάρα, στο Κέντρο Κοινωνικής Πρόνοιας Περιφερείας Αττικής, στο Κέντρο Αποκατάστασης Δραπετσώνας, στο Αναρρωτήριο Πεντέλης, στο παράρτημα αποθεραπείας και αποκατάστασης παιδιών με αναπηρία Βούλας, καθώς και στα παραρτήματα ΑμεΑ Δυτικής και Ανατολικής Αθήνας.
Η Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων εξετάζει στις τελευταίες συνεδριάσεις της τα κριτήρια με τα οποία θα γίνεται ο διευρυμένος εργαστηριακός έλεγχος και ποιες ομάδες πληθυσμού θα αφορά. Ενόψει και της ενεργοποίησης των 500 κινητών μονάδων για τεστ αλλά και για νοσηλευτικές υπηρεσίες κατ’ οίκον σε όλη τη χώρα είναι προφανές πόσο σημαντική είναι η συγκεκριμένη εισήγηση καθώς πρόκειται για τον έλεγχο που θα δίνει την ευκρινή επιδημιολογική εικόνα για τον κορωνοϊό και τη λοίμωξη Covid-19 στους ειδικούς και θα αποτυπώνει την πορεία της νόσου, τις πιθανές εστίες.
Καταρχήν ο εργαστηριακός έλεγχος για μοριακή ανίχνευση του νέου κορωνοϊού συστήνεται, όπως είπε ο καθηγητής Τσιόδρας, σύμφωνα με την κρίση του θεράποντος ιατρού σε όλα τα άτομα με συμπτώματα οξείας λοίμωξης του αναπνευστικού συστήματος, συμβατά με τη νέα νόσο.
Ο μοριακός έλεγχος και η ιχνηλάτηση θα γίνουν όπλα πρώτης γραμμής καθώς στόχος θα είναι στην επόμενη φάση να μην καταγραφούν κρούσματα χωρίς «ταυτότητα», χωρίς πηγή μετάδοσης.
Ωστόσο, η νέα πραγματικότητα επιβάλλει μεν την κυκλοφορία όλων αλλά με συγκεκριμένους κανόνες υγιεινής και ασφάλειας. Σύμφωνα με τον κ. Τσιόδρα, ουσιαστικά είναι το μόνο σαφές σχέδιο της στρατηγικής για την επόμενη φάση, η εκπαίδευση των πολιτών στα νέα μέτρα δημόσιας υγείας. Τα μέτρα αυτά αποτελούν την μόνη άμυνα των πολιτών έναντι του κορωνοϊού, δεδομένου πως ούτε εμβόλιο ούτε θεραπεία είναι ακόμη διαθέσιμα. Οι κανόνες της φυσικής απόστασης, της υγιεινής χεριών και προσώπου και η χρήση μάσκας είτε υποχρεωτική είτε με αυστηρή σύσταση, εφόσον εφαρμοστούν με συνέπεια και διάρκεια είναι στην ουσία αυτοί που θα… άρουν σημαντικά τις ανασφάλειες και τις αβεβαιότητες της επόμενης φάσης.
