Η χώρα μας διακρίνεται για το πλήθος των ηθών και των εθίμων που μας ακολουθούν χρόνια τώρα και που προσδιορίζουν την ταυτότητα μας αλλά και αποτελούν σημείο αναφορά της χώρας μας.
Έτσι, δε θα μπορούσαν να απουσιάζουν τα έθιμα της Σαρακοστής, η οποία αποτελεί μία από τις μεγαλύτερες νηστείες της ορθοδοξίας και ασφαλώς κορυφώνονται τη Μεγάλη εβδομάδα, την εβδομάδα που όλοι οι Έλληνες κατακλύζονται από το θείο πάθος και βιώνουν τη συγκίνηση των παθών του Χριστού.
Τεσσαρακοστή ή απλά Σαρακοστή, ονομάζεται στην Ορθόδοξη Εκκλησία η περίοδος νηστείας διάρκειας σαράντα ημερών. Αν και υπάρχει αντίστοιχη περίοδος νηστείας πριν από τα Χριστούγεννα η οποία ονομάζεται Μικρή Τεσσαρακοστή ή Σαρανταήμερο, με τον όρο Τεσσαρακοστή αναφερόμαστε κυρίως στην νηστεία της περιόδου πριν το Πάσχα που είναι αρχαιότερη και αυστηρότερη.
Το πιο γνωστό έθιμο της Σαρακοστής είναι «Η κυρά Σαρακοστή». Κάποτε, που έλειπαν τα ημερολόγια και ήθελαν οι άνθρωποι να έχουν κάποια αντίληψη του χρόνου στη διάρκεια της Μεγάλης Σαρακοστής, είχαν βρει έναν εύκολο τρόπο κάνοντας το εξής:
Παρίσταναν τη Σαρακοστή εικονικά σαν Καλόγρια. Έπαιρναν μια κόλλα χαρτί και σχεδίαζαν με το ψαλίδι μια γυναίκα. Η κυρά Σαρακοστή δεν έχει στόμα, γιατί είναι όλο νηστεία, τα χέρια της είναι σταυρωμένα για τις προσευχές. Έχει 7 πόδια, τις 7 εβδομάδες της Σαρακοστής. Κάθε Σάββατο έκοβαν κι ένα πόδι. Το τελευταίο πόδι το έκοβαν το Μεγάλο Σάββατο, το έβαζαν μέσα σ’ένα ξερό σύκο ή καρύδι κι όποιος το έβρισκε του έφερνε γούρι! Αλλού την έκαναν και πάνινη την “κυρά Σαρακοστή” τους και τη γέμιζαν με πούπουλα, πολλές φορές όμως γινόταν και με ζυμάρι.
Επίσης, κατά τη διάρκεια της Σαρακοστής οι νοικοκυρές καθάριζαν και ασβέστωναν τα σπίτια και έκαναν διάφορες προετοιμασίες για το Πάσχα.
Από τα πιο διαδεδομένα έθιμα, που κάθε χρονιά κρατά το σύνολο σχεδόν των νοικοκυριών, αποτελεί το βάψιμο των αυγών την Μεγάλη Πέμπτη. Η παράδοση τα θέλει κόκκινα, αν και τα τελευταία χρόνια συνηθίζεται να βάφονται τα αυγά σε διάφορα χρώματα και σχέδια. Αν και δεν είναι ξεκάθαρη η προέλευση του κόκκινου χρώματος, οι ερμηνείες λένε πως συμβολίζει τη θυσία του Χριστού και το αίμα του. Το αυγό, ερμητικά κλειστό, λέγεται πως συμβολίζει το τάφο του Ιησού.
Τέλος, στον Πόντο, την Καθαρά Δευτέρα, κάθε οικογένεια έπαιρνε μία πατάτα ψημένη ή ένα κρεμμύδι και επτά φτερά κότας τα οποία συμβόλιζαν τις επτά εβδομάδες της Σαρακοστής, τύλιγε την πατάτα με τα φτερά και την κρεμούσε από το ταβάνι μέσα στο δωμάτιο. Κάθε βδομάδα έβγαζαν και ένα φτερό. Ο “κουκουράς”, έτσι το έλεγαν, ήταν ο φόβος των παιδιών. Όταν κάποιο μωρό ζητούσε γάλα ή γιαούρτι, τότε η μάνα χτύπαγε με ένα ξύλο την πατάτα με τα φτερά για να τρομάξει το μωρό και του έλεγε: “Αυτά που είπες τα άκουσε η πατάτα και κινήθηκε”. Κάθε εβδομάδα που περνούσε κάθε οικογένεια έβγαζε και από ένα φτερό από την πατάτα του σπιτιού της και το πετούσε μέχρι να έρθει το Πάσχα. Όταν τέλειωναν τα φτερά έφτανε και το Πάσχα και τότε έλεγαν: “Τώρα μπορούμε να φάμε κρέας”.
Ευάγγελος Αποστολίδης
Θεολόγος Οικονομολόγος
Καθηγητής Μ.Ε.
